حقوق جزای اختصاصیحقوق جزای اختصاصی یکی از رشته‌های مطرح در علم حقوق بوده و به معنای علمی است که به بحث در خصوصیات هر یک از جرائم به طور جداگانه می‌پردازد. این مقاله به بررسی موضوع حقوق جزای اختصاصی، سیر تاریخی و حقوق جزای اختصاصی در حقوق موضوعه ایران اشاره می‌کند. ۱ - تعریفحقوق جزای اختصاصی رشته‌ای از حقوق است که به بحث در خصوصیات هر یک از جرائم به طور جداگانه می‌پردازد. موضوع حقوق جزای اختصاصی خود جرم است و خصوصیات جرائم را چه از نظر عناصر تشکیل‌دهنده و چه از نظر کیفیت مجازات تعریف و بیان می‌کند. ۲ - سیر تاریخیاز منظر تاریخی حقوق جزای اختصاصی مقدم بر حقوق جزای عمومی می‌باشد. واضعین اولیه قوانین بنابر احتیاجات اعمال معینی را که با منافع خصوصی افراد و یا مصالح عمومی جامعه مغایرت داشت با شرایط معینی جرم دانستند و توجهی به قواعد عام و مشترک که حاکم بر کلیه جرائم باشد، نداشتند. در فقه جزایی اسلام نیز فقها با استفاده از قرآن مجید و سنت نبوی بدون تدوین و تنظیم قواعد مهم عمومی حاکم بر حقوق جزا، هر یک از جرائم مهم و معین را مورد مطالعه قرار داده‌اند. ۳ - حقوق جزای اختصاصی در حقوق موضوعه ایرانمطالب حقوق جزای اختصاصی در ارتباط با حقوق موضوعه ایران به سه باب تقسیم‌شده و هر باب تعدادی از جرایم عمده را موردبررسی قرار داده است: ۳.۱ - جرایم علیه اشخاصجرایم علیه تمامیت جسمی و بر ضد شخصیت معنوی افراد (جرایم علیه اشخاص)، مثل قتل، نقص و یا قطع عضو موجب صدمه و ضرر جسمانی و برخی دیگر مثل افتراء، تهمت، قذف و هتّاکی موجب صدمه و ضرر روحی و معنوی می‌گردند. ۳.۲ - جرایم بر ضد اموال و مالکیتدر جرایم بر ضد اموال و مالکیت، جرایمی مانند صدور چک بلامحل، کلاه‌برداری، خیانت در امانت، اختلاس، سرقت، مخفی‌کردن یا فروختن اموال مسروقه و غیره جای می‌گیرند و قوانین راجع به آن‌ها در حمایت از اموال و مالکیت خصوصی افراد وضع شده است. ۳.۳ - جرایم بر ضد امنیت و آسایش عمومیمقصود از جرایم بر ضد امنیت و آسایش عمومی، جرائمی است که ضرر و نتیجۀ سوء آن‌ها به طور مستقیم مصالح عالیه کشور، تمامیت سازمان‌های سیاسی، استقلال و حیات اقتصادی، اعتبارات مملکتی و در نهایت آسایش و آرامش عمومی را هدف قرار داده است؛ جرائمی مانند خیانت به کشور، جاسوسی، تهیه و ترویج سکّه و اسکناس تقلبی، جعل و تزویر، جنگ داخلی، تروریسم، جرائم سیاسی و غیره گرچه عواقب این قبیل جرائم خواه ناخواه به طورغیر مستقیم منافع خصوصی و شخصی افراد یا فرد معینی را به خطر می‌اندازد، ولی در واقع هدف و قربانی اصلی آن ملت یا دولت و حکومت است. [۱]
اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات میزان، ۱۳۸۰، چاپ دوم، ج۱، ص۴۹.
[۲]
محسنی، مرتضی، دوره حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۷۵، چاپ دوم، ج۱، ص۶۴-۶۳.
[۳]
ولیدی، محمدصالح، حقوق جزای اختصاصی، تهران، انتشارات ماجد، ۱۳۷۲، چاپ چهارم، ج۱، ص۴-۱.
۴ - پانویس
۵ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حقوق جزای اختصاصی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۱۹. |